"Ак Орда", 11 сентября

Участие в торжественном собрании, посвященном 550-летию Казахского ханства
В мероприятии приняли участие президенты Азербайджанской Республики Ильхам Алиев, Кыргызской Республики Алмазбек Атамбаев, спикер Великого национального собрания Турции Исмет Йылмаз, вице-премьер правительства Туркменистана Сапардурды Тойлыев, а также депутаты Парламента Республики Казахстан, представители творческой интеллигенции, спорта, деятели культуры и искусства.
Выступая перед участниками торжественного собрания, Глава государства отметил, что празднование 550-летия Казахского ханства – это дань славному прошлому нашего народа и напоминание об уроках истории для современных поколений. Нурсултан Назарбаев подчеркнул, что поколение независимого Казахстана подняло престиж страны до небывалых высот, исполнив многовековую мечту своих предков.
Также Президент Казахстана сообщил о том, что в древнем Таразе, насчитывающем более 2-х тысяч лет истории, через месяц будет торжественно открыт монумент, посвященный 550-летию Казахского ханства.
Мы воздаем должное памяти и деяниям наших предков, помня о том, что история нашей священной земли насчитывает несколько тысячелетий. Она искусно вплетена своим уникальным орнаментом в соцветье минувших и нынешних цивилизаций Евразии, – сказал Нурсултан Назарбаев.
Глава государства обратил внимание на важность осмысления пройденного и грядущего исторического пути с тем, чтобы расширилась узнаваемость и известность Казахстана в глобальном сообществе.
В мире есть много примеров, когда тот или иной народ наряду с официальным названием своего государства использует особое неформальное понятие. Нашу священную землю издревле называли Великой Степью, а нас – детьми Великой Степи, – сказал Президент Казахстана.
Нурсултан Назарбаев подчеркнул, что народное имя нашей Родины отражает ее прошлое, настоящее, и будущее.
В нем запечатлен наш казахстанский характер и его основные черты. Это открытость и широта наших душ, тепло наших сердец, гостеприимство и миролюбие, мудрость и рассудительность, трудолюбие и предприимчивость.
Это вера в свои силы и возможности достичь невиданного до сих пор процветания любимой земли. Я убежден, что такой образ нашего нового Казахстана найдет место в разуме и душе каждого казахстанца, будет признан во всем мире, – сказал Глава государства.

----

Выступление Президента Казахстана Н.Назарбаева на торжественном собрании, посвященном 550-летию Казахского ханства

Құрметті ханымдар мен мырзалар!
Мәртебелі меймандар!
Қазақ хандығының 550 жылдығына жиналған барша қауымды бүгінгі торқалы тоймен шын жүректен құттықтаймын!
Бүкіл әлемді дағдарыс жайлап, дамыған елдердің өздері үлкен экономикалық күйзеліске ұшыраған мынау алмағайып заманда алыс-жақын ағайынның басын қосып, Қазақ хандығының 550 жылдық ұлан-асыр тойын өткізудің өзінің ерекше себептері бар. Бүгінгі той, ең алдымен, батыр бабаларымыздың биік рухына тағзым ету және тағдырдың сан алуан қиындықтарынан сүрінбей өткен ата тарихынан тағылым алу үшін өткізіліп отыр.
Кеңес Одағы заманында Қазақстан мектептерінде оқушылар "КСРО тарихы" атты ортақ оқулықтан білім алды. Сондықтан, жас ұрпақ ата тарихынан мүлде алшақтап қалды. Оның үстіне Қазақ хандығының шаңырағын көтеріп, айбынын асырған ұлы хандарымыз бен даңқты батырларымыздың есімдері біртіндеп ел жадынан өшіріле бастады. Өз ішімізден шыққан оларды жамандағыштар құрметке бөленді. Елімізде ханның, не батырдың ескерткіші тұрмақ, олардың атында білім мен мәдениет нысандары, керек десеңіз, жалғыз-жарым көше де болған жоқ. Қазақ хандарының аты атала қалған жағдайда оларға үстем тап өкілі ретінде келеңсіз баға беріліп, қисынсыз айып тағылды. Бұл туралы ақын Ғафу Қайырбеков кезінде: "Басқаның патшасының бәрі жақсы. Неліктен біздің хандар жаман болған?" деп ашына жазған болатын. Ұлт жадының тамырына балта шабуға арналған осындай сұрқай саясаттың небәрі ширек ғасыр бұрын орын алғанына сенудің өзі қиын. Бірақ кеңес заманының ащы шындығы дәл осындай болатын.
Тәуелсіздік қазақ халқының өшкенін жандырып, өлгенін тірілтті. Алматы мен Астанада, облыс орталықтары мен ірі елді мекендерде Керей мен Жәнібек, Абылай мен Әбілқайыр сияқты әйгілі хандарымыздың, Қабанбай, Бөгенбай, Наурызбай батырлардың еңселі ескерткіштері бой көтеріп, олардың есімдері елді-мекендерге, жоғары оқу орындары мен мектептерге берілді. Бабалардың ерлік пен күреске толы өнегелі өмір жолдары жайлы том-том ғылыми еңбектер мен әдеби шығармалар жазылды. Тәуелсіздікпен бірге оралып, ұрпағына ұланғайыр қоныс қалдырған батыр бабаларымыздың биік рухы қазақтардың, әсіресе, жаңа буынының арасында аса зор патриоттық өрлеу туғызып, ұлт тарихына деген мақтаныш сезімін ұялатты.
Қазақ, Жұбан ақын айтқандай, "мың өліп, мың тірілген" халық. Бірлігі жарасқанда даңқы асып, билікке таласқанда берекесі қашқан. Баршаға белгілі, байырғы бабаларымыз бөрілі байрақ ұстап, Байкалдан Балқанға дейінгі алқапты еркін жайлаған. Көгімізде желбіреген алтын күн астында қыраны қалықтаған туымыз мемлекеттігіміздің үзілмей жалғасып жатқандығының айғағы.
Қазақ хандығы бұдан бес жарым ғасыр бұрын ғана шаңырақ көтерсе де, Еуразияның ұлы даласында орнаған арғы дәуірдегі сақ, ғұн, үйсін мемлекеттерінің, бергі замандағы Ұлы түрік қағандығы, Дешті Қыпшақ пен Алтын Орда мемлекеттерінің заңды мұрагері болды. Арғы дәуірлерге бармай-ақ, таза түркілік заманымызға зер салар болсақ, әйгілі Рим империясы құлап, Еуропадағы осы күнгі мемлекеттердің нобайы да әлі қалыптаса қоймаған, ал Қытайда үш патшалық пен алуан әулет өзара қырқысып жатқан 6 ғасырда – 552 жылы Алтайда Ұлы түрік қағанаты атты қуатты, күшті мемлекет дүниеге келді. Ол небәрі жарты ғасыр ішінде Алтай мен Кавказ арасындағы алып далада жеке дара билік жүргізді. Дәуірлеп тұрған кезінде Византия мен Ираннан, Қытайдың екі патшалығынан алым алған ер түріктің берекесі кетіп, өз ішінде билікке талас бастағанда, әуелі батыс және шығыс болып ажырап, кейін оғыз, қарлұқ, қыпшақ болып бөлініп, жауларына жем болды.
Сегізінші ғасырда тасқа қашалған Күлтегін жазуында: "Алдау мен арбауға арандаған түрік халқы бірлігінен айрылды. Табғаштарға қайсар ұлдары құл, көрікті қыздары күң болды", – деп жазылған. Қай заманда болмасын, барлық жеңістеріміздің бастауы береке-бірлік екенін жас ұрпақ ешқашан ұмытпай, өткеннен сабақ алуы үшін Күлтегін жазуының көшірмесін жасатып, Л.Гумилев атындағы Еуразия университетінің атриумына қойғыздым.
Бүгінгі тәуелсіз түркі мемлекеттері – Түркия, Қазақстан, Өзбекстан, Әзербайжан, Түрікменстан мен Қырғызстан және дүниенің әр түкпіріне тарыдай шашылған жалпы саны 200 миллионнан асатын 30-дан астам түркітілдес ұлттар мен ұлыстардың ұлы бабасы ер түрік аталарымыз болатын. "Түрік" сөзінің бір мағынасын әйгілі түрколог академик А.Н.Кононов "берік" яғни "бірігу", "бірлік" сөзінен шығарады. Ендеше, түркі халықтары жаратылысында әрдайым бірге, береке-бірлікте болу үшін жаратылған. Бабаларымыз да бізге осыны мирас еткен.
Бірлік – біздің барлық жеңістеріміздің алтын қайнары, ел қорғағанда күш-қуат берер асқақ айбары. Осыны әрдайым жадымызда ұстауымыз керек. Жаһандану заманында тағдыр талайымен бөлініп кеткен, тілі, ділі, діні мен тегі бір түрік халықтары ХХІ ғасырда ынтымақ жарастыруы қажет. Сөйтіп, саясатта, экономикада, ғылым мен технологияда өзара ықпалдастық пен байланыстарды күшейте беруіміз керек. Ата тарихы бізді осыған шақырады.
Бүгінгі той – ең алдымен, Қазақ хандығының 550 жылдық тойы. Атақты Мұхаммед Хайдар Дулатидің деректері бойынша, 1465 жылы Қозыбасы тауының етегінде тарихи оқиға болды. Бұл – біздің елдігіміздің тамыры тереңде жатқанын танытатын аса маңызды тарихи дерек. Керей мен Жәнібек хандар Әбілқайыр ұлысынан бөлініп, Шу мен Таластың арасында Қазақ хандығының шаңырағын көтерді. Алты Алаш анттасып, айрылмасқа сөз байласып, Ұлытауға таңбаларын қашап жазды. Осылайша, тарих сахнасына Қазақ деген халық шығып, ұланғайыр өлке Қазақ жері деп атала бастады. Одан соң қасқа жолды Қасым хан хандықтың іргесін бекітіп, керегесін керді. Хақназар хан шекарасын Еділдің бойына дейін кеңейтсе, Тәуекел хан Түркістан өлкесін түгелдей Қазақ хандығына қаратты. Еңсегей бойлы ер Есім елдің іргесін бекіту жолындағы күресте қолбасшылығымен танымал болды. Салқам Жәңгір хан Орбұлақ түбіндегі шайқаста жоңғарларға ойсырата соққы берсе, Әз Тәуке "Жеті Жарғыны" енгізді.
Қазақ хандығы кезеңі – ат жалында күн кешкен алаш жұртының қаһармандық дәуірі. Ел билеген хандардың өмірі майдан шебінде өтті. Қазақтың алғашқы он төрт ханының жетеуі жорық жолында қаза тапты. Осынау ұлы бабалардың биік рухына барлық ұрпақ айрықша құрметпен бас иіп, ризашылығын білдіреді. Олардың ұлтқа сіңірген ұшан-теңіз еңбегі әрдайым ел есінде сақталады. Қазақтардың талай буыны қой үстіне бозторғай жұмыртқалаған мамыражай заман орнатқан хан ретінде қадірлейтін Әз Тәуке биліктен кеткен соң халқымыздың береке-бірлігі әлсіреп, жүзге және руға бөлінушілік белең алды.
Орталық Азиядағы аса қуатты әскери мемлекет саналатын Қазақ хандығының осы осалдығын оңтайлы пайдаланған жоңғарлар тұтқиылдан соғыс ашып, ел тарихына "Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұлама" деген атпен енген трагедияға ұшыратты. Дәл осы тұста тарих сахнасына қол бастаған Қабанбай, Бөгенбай, Наурызбай, Малайсары сияқты батырлар, сөз бастаған Төле, Қазыбек, Әйтекедей дуалы ауыз билер, ел бастаған Абылай, Әбілқайырдай хандар шықты. Бір жағадан бас, бір жеңнен қол шығарып, береке-бірлігі асқан қазақ қолы 1730 жылы Аңырақай түбінде жоңғарларға күйрете соққы беріп, ата қонысын жаудан біржолата азат етті.
Қаз дауысты Қазыбек би:
Біз қазақ деген мал баққан елміз,
Ешкімге соқтықпай жай жатқан елміз,
Елімізден құт-береке қашпасын деп,
Жеріміздің шетін жау баспасын деп,
Найзаға үкі таққан елміз.
Ешбір дұшпан басынбаған елміз,
Басымыздан сөз асырмаған елміз.
Достықты сақтай білген елміз,
Дәм-тұзды ақтай білген елміз, – деген екен.
Бірліктің қадірін біліп, білекке білек қосқанда атамекенді жаудан азат етті. Алайда, ағайынның араздығы, ынтымақтың аздығынан көп ұзамай хандық жойылды. Данышпан Абай айтқандай, "Бас-басына би болған өңкей қиқым" елдің сиқын кетірді. Сол кезде бүкіл дүние жүзін жайлаған, "бөліп ал да, билей бер" атты отаршылдыққа негізделген сұрқия саясат Қазақ елін біржолата Ресей патшалығының отарына айналдырды. Бұдан кейінгі Қазан төңкерісінен, Азамат соғысынан, халқымыздың тең жартысын жалмаған отыз екінші жылғы ашаршылықтан ер-азаматқа да, елге де сын болған Ұлы Отан соғысынан қазақ қаншама қансырап шықса да, азаттық аңсаған өршіл рухы мен ұлттық келбетін жоғалтқан емес.
Ел арасында айтылатын тәмсіл бар. Абылай хан: "Үш арманым бар еді. Біріншісі, елімді бейбіт өмірге жеткізсем деп едім, қан көп төгілді. Екіншісі, халқым қала, кент сала алмады. Үшіншісі, елдің басын біріктіре алмадым", – деген екен. Абылайдың асыл армандары тәуелсіздік тұсында түгелдей орындалды. Қазақстанның қай түкпіріне барсақ та, қалаларымыз бен ауылдарымыз жарқырап, жайнап тұр.Даламыз жайқалған егінге толып, еліміз жасыл баққа айналды. Алтын күн шуағын шашқан көк байрағымыздың астында қазақ қана емес, 130 ұлттың өкілдері береке-бірлікпен тату-тәтті өмір сүруде. Мен бұдан бұрынырақ "Қазақ тарихында біз ұялатын ештеңе жоқ" деген едім. Бүгін сол сөзімнің жалғасы ретінде: "Бізге бабалар тұлпарларының тұяғымен жазылған ата тарихының әр парағы ерекше қымбат. Қазақтардың бүгінгі және болашақ буыны оны әрдайым орынды мақтан ететін болады" дегім келеді.
Тек өткен тарихымен ғана мақтанатын елдің болашағы бұлыңғыр. Әр буын өкілдері ата-баба даңқына даңқ қосып, абыройын арттырып, бүкіл дүние жүзі алдында беделін биіктете білген елдің ғана болашағы жарқын, мерейі үстем болады. Осы тұрғыдан келгенде тәуелсіз Қазақстанның бүгінгі буыны бабалар аманатына адалдық танытып, еліміздің абырой-беделін бұрын-соңды болмаған биікке көтерді деп айта аламыз.
Ең алдымен, бабаларымыз егемен еліміз тәуелсіздік алғанда еншімізде ұлан-байтақ жер қалды. Бірақ әлемдегі тоғызыншы территория саналатын қазақ даласы ешбір халықаралық құжатпен рәсімделмей, ашық-шашық жатқан еді. Біз осы бір аса күрделі әрі шетін мәселені сәтімен шешіп, Ресей мен Қытай бастаған барлық көршілерімізбен арадағы жалпы ұзындығы 14 мың шақырымнан асатын шекарамызды халықаралық құжаттармен рәсімдеп, болашақ ұрпақтың алаңсыз болуы үшін біржолата әрі мәңгілікке шегендедік.
Екіншіден, бізге мұраға қалған ата қонысымыз жылдар бойы халқымызға қасірет әкелген ажал полигондары мен жаппай қырып-жоюға арналған ядролық оқтұмсықтарға толы болды. Біз соның бәрінен елімізді де, жерімізді де азат етіп, әлемдік ядролық қарусыздану көшін бастадық. Ақыл мен парасаттың кез келген қарудан қуаттырақ болатынын дәлелдеп, жаһандық қауіпсіздікке зор үлесімізді қостық.
Үшіншіден, екі жарым ғасыр патшалық Ресей мен 70 жылдан астам Кеңес Одағы құрамында болғанда қазақ халқы өз жерінде отырып-ақ азшылыққа, ал Қазақстан өз еркінен тыс 130 ұлт пен ұлыстың мекеніне айналды. Әлем тарихына көз тігер болсақ, соғыс атаулы не жер дауы, не ұлт артықшылығы, не дін үстемдігі үшін болатынын байқау қиын емес. Біз елімізді мекендеген сан алуан ұлт пен ұлыс, дін өкілдерін көк тудың астына жиып, ел тыныштығын, береке-бірлігін сақтадық. Біріккен Ұлттар Ұйымы әлемдегі талай мемлекетке үлгі-өнеге ретінде ұсынған Қазақстан халқы Ассамблеясын құрып, бес рет қатарынан Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының съездерін зор табыспен өткіздік. Бабаларымыз мирас еткен "Кең болсаң – кем болмайсың" деген қағиданы басшылыққа ала отырып, әлі талай биіктерге жетеріміз анық.
Төртіншіден, біз іргемізді бекітіп, бірлігімізді бекемдеген соң әлемдегі ең дамыған елдердің тәжірибесін зерттеп, дамудың өзіміз жасаған жаңа моделі – "Қазақстандық жолды" ұсындық. Дамудың ең жарқын болашағын айқындаған "Қазақстан – 2050" стратегиясын түздік. Дәл осы құжаттың негізінде алға қойған мақсаттарымызды рет-ретімен жүзеге асырып, қуатты да табысты мемлекет орнаттық. Соның нәтижесінде экономикамыз аз ғана жылда ешқашан, ешкімде болмаған қарқынмен алға басты. 2014 жылы еліміздің Жалпы Ішкі Өнімі 1993 жылғы көрсеткіштен 19 есеге көбейді. Ол жан басына шаққанда 696 доллардан 13 мың долларға, яғни 18 есеге артты. 1993-2013 жылдар аралығында 200 миллиард доллардан астам тікелей шетел инвестициясын тарттық. Елдің әл-ауқатын барынша жақсартып, өркениетті елдердің деңгейіне жеткіздік.
Бесіншіден, бабалар мирас еткен жеріміз қаншалықты кең болса да, бізде ұлы мұхитқа шығатын жол болған емес. Темір жол атаулы Қазақстанның байлығын тасу үшін тек солтүстікке қарай салынды. Тәуелсіздік жылдары біз жалпы ұзындығы 2500 шақырымдық темір жол салып, еліміздің барлық облыстарын бір-бірімен жалғастырдық. Нәтижесінде Қазақстанның болат жолдары Қытай арқылы Тынық мұхитқа, түрікмен жері, Парсы шығанағы арқылы Үнді мұхитына, Ресей арқылы Батыс Еуропаға, одан әрі Атлант мұхитына жететін болды. Бұған қосымша "Батыс Қытай – Батыс Еуропа" еуразиялық автомагистралы да пайдалануға берілді. Ал, "Нұрлы Жол" бағдарламасымен елімізде жаңа 7 мың километрден астам автокөлік жолы салынып, барлық өңірлермен байланыс екі есеге жақын болады. ХХІ ғасырдың нағыз Жібек жолы деп осыны айтуымыз керек.
Алтыншыдан, қазақты өзге ұлттан даралайтын – оның тілі мен мәдениеті, руханияты. Еліміз егемендігін алғаннан кейін жағдайдың қиындығына қарамастан тағдырдың жазуымен дүниенің төрт бұрышына тарыдай шашылып кеткен миллионнан астам қандастарымызды атамекенге қайтарып алып келдік. Бабалар тарихына қатысты дүние жүзінің архивтерінде шаң басқан тарихи құжаттарды алдырып, том-том кітаптар мен оқулықтар шығарып, ата тарихтың ақиқатын түгендедік. Тәуелсіздік жылдарында 1300-ге жуық мектеп, 1250-ге жуық денсаулық сақтау нысанын, тағы 4 мыңнан астам балабақша салдық. Халықтың орташа өмір ұзақтығы 72 жасқа жетті.
Азаттықтың алғашқы жылдарында "Болашақ" бағдарламасын әзірлеп, он мыңнан астам талантты жастарымызды шет елдердің ең беделді университеттерінде оқыттық. Қазір "Болашақ" түлектері басқару ісіне араласып, өздері ел болашағына қызмет істеуде. Кемелімізге келген соң еліміздегі барша орта білім ошақтарына үлгі болсын деп, республикамыздың әрбір өңірінде дүние жүзіндегі ең биік талаптарға сай "Зияткерлік мектептерді" аштық. Ал, күллі жоғарғы білім ордалары биыл алғашқы түлектерін ұшырып, әлемдік деңгейде танылып үлгерген "Назарбаев университетіне" қарап бой түзейді.
"Мәдени мұра" бағдарламасы бойынша ата-бабамыздың асыл мұрасын жинақтаған соң әлемдегі ең жаңашыл өнер ордалары саналатын Бейбітшілік пен келісім сарайы, Орталық концерт залы, Астана опера және балет театры, Ұлттық музей ғимараттарын салып, ұлт мәдениетінің әлемдік өркениет биігінде дамуы үшін барлық жағдайды жасадық. Мұндай мәдениет ошақтары еліміздің әр өңірінде бой көтерді.
Жас ұрпақтың жаны сұлу, дені сау болуымен қатар күш-қайраты мол болуы үшін зәулім спорт сарайларын тұрғызып, қысқы Азиада ойындарын зор табыспен өткіздік. Лондон олимпиадасында ұлы жеңіске ие болдық, отандық спортшылар жарқын жетістіктерімен ел мерейін өсірді.
Жетіншіден, іргесі берік үйдің шаңырағы шайқалмайды. Жақында ғана біз Ата Заңымыздың 20 жылдығын атап өттік. Біздің Конституциямыз ұлттық заңнама жүйесіне берік іргетас болып қаланды. Заң шығарушы, атқарушы билік пен тәуелсіз сот жүйесінің негізін құрды. Қазақстан Парламенті ең жоғары өкілетті орган ретінде өз міндетін абыройымен атқаруда.
Сегізіншіден, бабалар даңқына мақтанумен шектелмей, үздіксіз алға жылжыған ел ғана озады. Осыдан ширек ғасыр бұрын ғана әлем картасында болмаған Қазақстан дүние жүзінің 56 елінің басын қосатын Еуропа қауіпсіздік пен ынтымақтастық ұйымына, 57 мемлекетті біріктіретін Ислам ынтымақтастық ұйымына абыроймен төрағалық етіп, ұлтымыздың рухын көтеріп, жұртымыздың еңсесін биіктеттік. Қазақстан алып құрлықтағы ең түйінді мәселелерді шешетін 30-ға жуық мемлекеттің басын қосып, Азиядағы өзара ықпалдастық және сенім шаралары кеңесін құрып, оны әлемдегі беделді ұйымдардың қатарына қосты. Әлемдегі ең ықпалды халықаралық ұйымдардың біріне айналған Шанхай Ынтымақтастығы Ұйымын құрудың басты бастамашыларының бірі болып, бірнеше рет биік деңгейдегі саммит өткіздік.
Біздің бабаларымыз – ғұндар да, түріктер де, қыпшақтар да өткен замандарда Еуразиядай алып материктің басты интеграторы болған. Олар Ұлы даладағы алуан тайпалардың басын талай мәрте қосып, берекесі қашқан кезде сан рет жауларына жем болған. Біз де 20 жылдан астам уақыт бойы Еуразиялық Одақ құру туралы бастаманы табандылықпен ілгері жылжытып, оны бүгінде бес мемлекеттің басын қосатын посткеңестік елдер ішіндегі ең үлкен экономикалық ұйымға айналдырдық.
Тоғызыншыдан, Астананың төрінде тұрып, бүгінде бар қазақтың ортақ мақтанышына айналған елордамыз туралы айтпау мүмкін емес. Астанамыз – жаһанға танылған жұртымыздың жарқыраған жақұты, Азаттығымыздың алтын қыраны! Елорданы салу тәуелсіз Қазақстанның өте күрделі мақсат қойып, оны табандылықпен орындай алатынын күллі әлемге айқын дәлелдеп берді. Бас қаламыз қазақтың абыройын асырып, мерейін тасытты. Досты сүйіндіріп, дұшпанның мысын басатын еңселі елордаға айналды. Астанамен бірге қалың қазақтың да даңқы артты. Еліміздің әр өңіріндегі басқа қалалар мен елді-мекендер де Елордаға қарап бой түзеп, жарқырай бастады. Бүгінгі торқалы тойымыз өтіп жатқан Тәуелсіздік сарайы және Спорт кешені де осындай еңселі ғимараттардың бірі болмақ.
Оныншыдан, бәсекеге қабілетті елу елдің қатарынан берік орын алып, әлемдегі үздік отыздықтың қатарына кіруді басты стратегиялық мақсат етіп қойдық. Алда Астанада әлемдегі ғылым мен техниканың, өнеркәсіптің, жаңалық атаулының жетістіктерін насихаттайтын ЕХРО-2017 көрмесін өткізу міндеті тұр. Қазір адамзат қоғамы жаңа индустриялық революцияның қарсаңында тұр. Оған Қазақстанның экономикасы мен өнеркәсібі дайын болуы үшін біз "Үдемелі индустриялық-инновациялық даму бағдарламасын" әзірлеп, жүзеге асырудамыз. Дүниежүзілік сауда ұйымына кірдік. Баршаға бірдей кәсіби, осы заманғы мемлекетіміз одан әрі табысты болуы үшін бес институционалдық реформа жүргізуді қолға алдық. Тиісті мемлекеттік органдар оны рет-ретімен жүзеге асыруға кірісіп те кетті. Бұл реформа бізді жаңа биіктерге бастайды.
"Егемен болмай ел болмас" дегендей, біз азаттық жылдарында шын мәнінде ұлы жолдан өттік. Тәуелсіздік кезеңі – біз үшін ғасырлар жүгін арқалаған ғаламат кезең. Кезінде Керей мен Жәнібекке ілесіп шыққан халықтың ұзын саны 200 мың шамасында екен. Бүгінгі күні сол қазақтың қатары жер жүзінде 15 миллионнан асып жығылды. Ал, егер қазақ өткен ғасырдың ашаршылығына ұшырамаса, өткен соғыста қырылмаса қанша болар еді?
Қазақтың өз ішіндегі береке-бірлігі күшті болуы керек. Данышпан Абайдың: "Біріңді, қазақ, бірің дос, Көрмесең істің бәрі бос", – деген өсиетін әрдайым естен шығармайық, ардақты ағайын. Алда қандай сын-қатерлер күтіп тұрса да бірлігіміздің арқасында біздің болашағымыз бүгінгіден де жарқын деп кәміл сеніммен айта аламын.
Бәріміздің киелі атамекеніміз бар, ол –қазақтың Ұлы Даласы. Сол далада бабалардың ізгі аманатын орындау жолында біз құрған қасиетті Отанымыз бар. Ол – Тәуелсіз Қазақстан. Тәуелсіздік – біздің маңдайға басқан бағымыз, мәңгі сақтауға тиіс аманатымыз. Қасиетті Отанымызда қандай қиындықты да қайыспай қарсы алуға лайық өршіл рухты, азат ойлы, жасампаз халық бар. Ол – ержүрек қазақ халқы. Сол қаһарман халықтың алға қойған ізгі мұраты бар. Ол – Ұлы Дала төсінде өзі құрған мемлекетті Мәңгілік Ел жасау. Ендеше, әрқашан еліміз аман, бауырымыз бүтін болсын. Сіздер мен біздер құрған Тәуелсіз Қазақстанымыз Мәңгілік Елге айналсын! Ұлы мақсаттарға жету жолында бізге батыр бабалардың аруағы жар болсын!

Дорогие казахстанцы!
В древнем Таразе, насчитывающем более 2-х тысяч лет истории, через месяц будет торжественно открыт монумент, посвященный 550-летию Казахского ханства. Мы воздаем должное памяти и деяниям наших предков, помня о том, что история нашей священной земли насчитывает несколько тысячелетий. Она искусно вплетена своим уникальным орнаментом в соцветье минувших и нынешних цивилизаций Евразии. Незримые нити Хроноса соединяют нас с тысячелетней историей и современностью Китая, прошлым и настоящим многих народов Ближнего и Среднего Востока, других частей Азиатского континента. Мириадами языковых и культурных уз мы связаны с нашими братьями – тюркскими народами, ныне живущими от берегов Ледовитого океана до Средиземноморья. Великий Тюркский Эль – это наша общая прародина с общими предками и героями, общими духовными богатствами. Это наше совместное великое наследие.
У нас совместный исторический путь длиною в сотни лет с народами России и, в первую очередь, с русским народом. За годы Независимости мы обрели совместные страницы истории с государствами Европейского Союза, Америки, Исламского мира. Они повествуют о многих значимых международных событиях новейшего времени, в том числе вершившихся в нашей стране. Казахстан всегда будет беречь и приумножать дружбу и доверие с нашими соседями, строить добрые отношения со всеми странами мира.
Убежден, в ХХI-ом веке наш вклад в глобальное развитие будет только расти, и мир по достоинству его оценит. Осмысляя пройденный и грядущий исторический путь нашей земли, нам важно сделать так, чтобы расширилась узнаваемость и известность Казахстана в глобальном сообществе. В мире есть много примеров, когда тот или иной народ наряду с официальным названием своего государства использует особое неформальное понятие. Нашу священную землю издревле называли Великой Степью, а нас – детьми Великой Степи. Ее с незапамятных времен воспевали акыны, преобразуя народную любовь к родным местам в чарующие мелодии домбры, кобыза и жетігена.
Мы строим новый Казахстан с невероятно новыми возможностями и перспективами, которых никогда не было у наших предков. Наша земля со многими тысячелетиями истории меняется на глазах. Небеса над нами – свидетели перемен, происходящих в каждом ауле и городе современного Казахстана. Степное солнце освещает наши благие дела. Небо и солнце – цвета нашего флага.
В XXI веке вновь преображается и расцветает необъятное пространство степной Евразии. Мы зажгли новый маяк нашей Истории! Поэтому сегодня и навсегда наш Казахстан – это Ұлы Дала Елі! Это Страна Великой преображенной степи. Именно таково народное имя нашей любимой Отчизны. Оно отражает и прошлое, и настоящее, и будущее нашей Родины. В нем запечатлен наш казахстанский характер и его основные черты. Это открытость и широта наших душ, тепло наших сердец, гостеприимство и миролюбие, мудрость и рассудительность, трудолюбие и предприимчивость. Это вера в свои силы и возможности достичь невиданного до сих пор процветания любимой земли. Я убежден, что такой образ нашего нового Казахстана найдет место в разуме и душе каждого казахстанца, будет признан во всем мире.
Біздің қасиетті жерімізді ықылым замандардан Ұлы Дала деп, ал бабаларымызды Ұлы Даланың ұрпақтары деп атаған. Біз – солардың жалғасымыз, Ұлы Даланың мұрагерлеріміз. Осынау кең байтақ Ұлы Даланың көгінде халқымыздың бақ жұлдызы болып Жаңа Қазақстан дүниеге келді. Біздің Қазақстанымыз – ұлы істердің ұйытқысы болған Ұлы Дала Елі! Бұл – біздің тағдырымыз! Бұл – біздің таңдауымыз! Мәңгілік Елімізде бейбітшілік пен береке болсын! Халқымыз аман болсын!

-----

Встреча с Президентом Азербайджанской Республики Ильхамом Алиевым в рамках Пятого саммита Совета сотрудничества тюркоязычных государств
В ходе встречи Президент Казахстана поблагодарил И.Алиева за визит и участие в торжественном собрании, посвященном 550-летию Казахского ханства.
Также Нурсултан Назарбаев отметил, что братские народы Казахстана и Азербайджана связывают вековые узы братской дружбы.
Доверие друг к другу характеризует наши взаимоотношения. Каждый Ваш визит в Казахстан – это новая страница в сотрудничестве между странами. Сейчас мировая экономика переживает непростые времена, но даже в этих условиях наши страны ведут всесторонний поиск новых точек соприкосновения в торгово-экономической сфере, – сказал Глава государства.
В свою очередь, Президент Азербайджана подчеркнул, что всегда с радостью посещает братский Казахстан и отметил полное взаимопонимание в двусторонних отношениях.
И.Алиев также поздравил весь казахстанский народ с 550-летием Казахского ханства.
Ваше сегодняшнее выступление на торжественном собрании, анализ исторического прошлого и сегодняшнего развития Казахстана еще раз показывает, что у успехов Вашей страны есть очень глубокие национальные и исторические корни, – сказал Президент Азербайджана.

-----

Участие в Пятом саммите Совета сотрудничества тюркоязычных государств
Нынешний саммит был посвящен теме развития сотрудничества в области информации.
В ходе мероприятия выступили президенты Азербайджана – И.Алиев, Кыргызстана – А.Атамбаев, спикер Великого национального собрания Турции – И.Йылмаз, вице-премьер Правительства Туркменистана – С.Тойлиев и генеральный секретарь Совета сотрудничества тюркоязычных государств Р.Гасанов.
В своем выступлении Президент Казахстана назвал проходящий в Астане юбилейный Пятый саммит важной ступенью на пути интеграции тюркского мира.
Глава государства указал на необходимость ускорения вопроса принятия концепции интеграции Тюркского мира, подготовленного Тюркской академией.
Президент Казахстана отметил, что получение в перспективе Тюркским советом статуса наблюдателя при ООН и ОИС соответствует общим интересам стран-участниц организации.
Нурсултан Назарбаев подчеркнул, что сегодня на тюркский мир оказывают влияние различные геополитические и геоэкономические изменения в мире.
Мы заинтересованы в скором установлении мира и стабильности в Сирии, Ливии и Ираке, выступаем за урегулирование ситуации между Палестиной и Израилем. Поддерживаем исключительно мирное восстановление Афганистана, – сказал Президент Казахстана.
В этой связи, Глава государства обратил внимание на важность совместных усилий по нейтрализации террористических, экстремистских и сепаратистских угроз.
Касаясь вопроса развития сотрудничества в торгово-экономической сфере, Президент Казахстана отметил, что государства-члены Тюркского совета имеют все шансы стать межконтинентальным транзитным мостом, соединяющим экономические и коммуникационные сети Китая, России, Европы, Ближнего Востока, Кавказа и Центральной Азии.
Следует увеличивать транзитный потенциал и пропускную способность Каспийского моря. Актуальным является вопрос создания мультимодального Евразийского трансконтинентального транспортного коридора. Вместе с тем, уверен, что завершающаяся автотранспортная магистраль "Западная Европа – Западный Китай" станет основным транзитным каналом на евразийском пространстве. Это – один из главных приоритетов новой экономической политики "Нурлы жол", – сказал Глава государства.
Нурсултан Назарбаев подчеркнул, что совершенствование транспортной инфраструктуры дает тюркоязычным странам возможность развивать сферу туризма.
Призываю поддержать совместную туристскую продукцию "Тюркский совет – Современный Шелковый путь". Необходимо, чтобы государства-члены Совета внесли данный продукт в свои национальные стратегии в сфере туризма, – сказал Президент Казахстана.
Глава государства обратил внимание на важность предстоящей в Астане выставки "ЭКСПО-2017".
Уверен, что в этой выставке, которая будет посвящена теме "Энергия будущего", активное участие примут все тюркоязычные государства. Необходимо использовать данную выставку для создания центра по изучению и внедрению ведущего мирового опыта в этой сфере. В предстоящее время в мире возрастет спрос на дешевую атомную энергию. В этом контексте следует не забывать и о развитии ядерной энергетики, – сказал Нурсултан Назарбаев.
Кроме того, Президент Казахстана отметил, что в целях ускорения формирования общего образовательного пространства, необходимо превратить Международный казахско-турецкий университет им. А.Яссави в Туркестане в учебное заведение для всего тюркского мира.
Глава государства также назвал заслуживающим внимания подготовленный Тюркской академией учебник об истории тюркских народов до XV века, предложив рассмотреть возможность внедрения этого труда в школьные программы тюркоязычных стран.
Нурсултан Назарбаев обратил внимание и на значительный вклад, внесенный тюркскими народами в культуру человечества. В этой связи, Президент Казахстана предложил опубликовать информацию о богатом культурном наследии в виде научного труда – "Наследие предков".
Президент Казахстана подчеркнул, что Тюркская академия, получившая в прошлом году статус международной организации, за короткое время стала известна в качестве высокоэффективного института.
Академия наладила связи с такими организациями, как ЮНЕСКО, ИСЕСКО, стала членом Международного союза академий. В штаб-квартире ЮНЕСКО организован международный форум, посвященный наследию Коркыта. Академией проведена специальная дискуссия на тему "Каспийский транзитный коридор" в рамках Астанинского экономического форума, – сказал Нурсултан Назарбаев.
Глава государства отметил, что Фонд культуры и наследия тюркского мира в Азербайджане и инициированный кыргызской стороной Центр кочевой цивилизации являются свидетельством стремления тюркоязычных стран к развитию взаимодействия.
Нурсултан Назарбаев также предложил рассмотреть возможность создания Общего фонда тюркской интеграции, подключив к нему деловые круги и спонсоров из государств-членов Совета.
Президент Казахстана подчеркнул необходимость формирования общего информационного пространства для тюркского мира.
Принятие концепции создания общего тюркского телеканала стало важным шагом в этом направлении. Следующая задача – совместно обеспечить реализацию проекта на должном уровне. Вместе с тем, предлагаю рассмотреть возможность создания авторитетного центра, который будет реализовывать культурно-информационную стратегию развития тюркского мира, – сказал Глава государства.
В завершение Нурсултан Назарбаев поблагодарил присутствующих за поддержку инициатив в рамках Совета.
Уверен, что решения, принятые на саммите, окажут максимальное влияние на динамичное развитие тюркоязычных государств, – сказал Президент Казахстана.
Участниками саммита было определено, что Шестой саммит Совета сотрудничества тюркоязычных государств пройдет в 2016 году в г.Чолпон-Ата (Кыргызстан) и будет посвящена теме "Национальные виды спорта".
По итогам мероприятия были подписаны Декларация Пятого саммита, а также решение о назначении заместителя генерального секретаря Тюркского совета и президента Фонда тюркской культуры и наследия.







Участие в праздничном театрализованном представлении по случаю празднования 550-летия Казахского ханства
Мероприятие также посетили участники Пятого саммита Совета сотрудничества тюркоязычных государств – президенты Азербайджанской Республики И.Алиев, Кыргызской Республики А.Атамбаев, спикер Великого национального собрания Турции И.Йылмаз, генеральный секретарь Совета сотрудничества тюркоязычных государств Р.Гасанов.
В ходе представления были показаны наиболее значимые события, происходившие в течение трех тысяч лет на территории современного Казахстана. Одной из ярких частей церемонии стал 300-летний период развития Казахского ханства, а его кульминацией – становление независимого Казахстана.



"Ак Орда", 12 сентября

Посещение этноаула на площади перед монументом "Казақ Елі"
Глава государства осмотрел этноаул в Астане, установленный при участии представителей всех регионов страны по случаю празднования 550-летия Казахского ханства. На территории площади размещены 50 юрт, концертные сцены, спортивные площадки для проведения состязаний.
Нурсултан Назарбаев побеседовал с жителями и гостями столицы, а также поздравил всех казахстанцев с праздником, пожелав им благополучия и счастья.

---

Встреча с экипажем "Союза ТМА-16М" в составе командира Геннадия Падалки и бортинженеров Андреаса Могенсена и Айдына Аимбетова
В ходе встречи Глава государства поздравил членов экипажа с благополучным возвращением и окончанием важной миссии на МКС.
Мы следили за полетом и переживали за каждого из вас. Конечно, казахстанцы держали кулаки за Айдына Аимбетова, который стал третьим космонавтом в истории нашей страны. И очень знаменательно, что свой полет он совершил на 60-й год с начала строительства первого и крупнейшего в мире космодрома – Байконур, – сказал Нурсултан Назарбаев.
Президент Казахстана также добавил, что именно с Байконура в космос полетел первый человек, и с тех пор каждого, кто преодолевает земное притяжение с казахстанской земли, наши соотечественники встречают как близких друзей.
В свою очередь, члены экипажа Г.Падалка и А.Могенсен поздравили всех казахстанцев со знаменательным событием, отметив плодотворное завершение миссии.
А.Аимбетов поблагодарил Главу государства и казахстанский народ за доверие и честь представлять нашу страну на Международной космической станции.
В ходе брифинга для представителей СМИ Нурсултан Назарбаев подчеркнул успешное развитие казахстанской космической отрасли, отметив, что сегодня из более двухсот государств мира лишь немногие имеют возможность отправить своего соотечественника в космос.
Благодаря поддержке Роскосмоса и руководства Российской Федерации мы ведем подготовку наших космонавтов. Сегодня казахстанские спутники на околоземной орбите выполняют важные коммуникационные и научно-исследовательские функции. Полковник Аимбетов в ходе миссии выполнил все поставленные перед ним задачи. Все выделяемые на эти цели средства в долгосрочной перспективе окупятся и принесут большую практическую пользу, – сказал Президент Казахстана.

-----

Телеграмма соболезнования Королю Саудовской Аравии Салману бен Абдель Азизу Аль Сауду в связи с трагическим происшествием в мечети "Аль-Харам" в городе Мекка
В телеграмме отмечается, что Глава государства с глубоким прискорбием воспринял весть о трагедии, в результате которой погибло и получило увечья большое количество людей.
Нурсултан Назарбаев от имени народа Казахстана и от себя лично выразил соболезнования семьям, лишившимся своих близких, а также пожелал скорейшего выздоровления пострадавшим.